Sermo de Passione Christi

[A2^a] ILLUSTRIBUS MAGNIFICIS GENEROSISSIMIS ET NOBI- LISSIMIS DNN. MELCHIORI A RECHENBERG, L. B. CHRI- STOPHORO GEORGIO ET IOHANNI A BERGK, EQUITIBUS SIL. SPLENDIDISSIMIS, TOBIAE DE SCHWANENSEHE ET BREGOSCHITZ, COGNOM. SCULTETO, HIRSFELDAE HAEREDITARIO, ETC. MEIS ET OMNIUM LITE- RATORUM MAECENATIBUS AC PATRONIS.

QUam multis nominibus benignitati vestrae, Illustres et Nobilis- simi Viri, obstrictus sim, non opinor anxie inquirendum esse. Ut enim de benevolentia, quam saepe coram expertus sum, non di- cam, neque liberalitatem quae in magnificentissima domo tua, Scultete incomparabilis, anno diutius in me collata est, exaggerem:

literas ad-[A2^b]huc quod tracto et studia, vestrum potissimum opus est. Itaque quantum debeam agnosco: gratias quomodo re- ferre possim, sive vos sive me intueor, non invenio. Estis enim ii, qui cum caetera indultu coelesti abunde possideatis, ne his ipsis quidem careatis rebus, quas nos homines, quorum universus census libri sunt et calamus, dare solas possumus. Quae res imprimis facit, ut si maxime in hac adolescentiae mediocritate aliquid assecutus essem (quod quam exiguum sit sentio) illud omne tamen ad virtu- tum vestrarum ac dignitatis culmen non pertingat. Itaque et sub- limitatis vestrae et meae tenuitatis conscientia facillime silentium a me impetrarent: nisi temerarius potius et confidens, quam ingra- tus audire mallem. Orationem igitur, cui ab amplissimo nomine vestro praesidium quaererem, inveni: eamque sacram, ut materia se commendet, quia eruditione authoris non potest. Si qui erunt qui me alienae professioni addictum opus non meum tractare di- cent, illos vestro exemplo egregie refutabo. Ea enim sacrorum experientia, maximo quidem at rarissimo nobilitatis ornamento, estis praediti, ut cum [A3^a] paucissima ignoretis, nihil tamen aliud quam hoc ipsum tota vita egisse videamini. Porro imperitam quo- rundam opinionem, qui amatores humaniorum literarum ut igna- ros artium quibus Reipublicae inserviamus, traducunt, et alii hac- tenus, et ego in posterum facile, ut spero, absolvam. Interim, ut illis tam acre suum judicium non invideo, ita blandum hunc errorem meum, quo ad exornandum gravius studium varietates disciplina- rum per intervalla sectamur, non possum non ex animo amplecti. Carmen de Coena Boleslaviae in patria antehac natum est. Novita- tis itaque gratiam, quae utplurimum talia commendat, jam deco- xit. Addidi tamen, cum quia amicis quibusdam dignum lectu visum fuit, tum quia aptiorem alibi sedem vix invenisset. Impetra- bit non minus hoc quoque veniam ex argumenti sanctitate. Nam artem si quis in ejusmodi scriptis quaerit, nihil agit. Ut enim Theologicam jejunitatem hic effugere difficile, sic poeticam liber- tatem admittere periculosum est. Neque etiam praeter hominis Christiani officium quicquam affectare voluimus; poetam alias, si opus [A3^b] erit, melius exhibituri. Quicquid autem est hujus, vobis, ut dixi, maximi literarum Fautores, offero: confessionem potius debiti quam solutionem. Cujus tanta magnitudo est, ut in aere hoc perpetuo mihi remanendum videam. Si tamen favori divino Patro- norum quoque et vestra praesertim velut hactenus accedet luben-tia, amore doctrinae ac industria (plura enim ipsi non requiritis) efficiam, ut quantum vobis ac patriae honori esse studuerim, ob- scurum esse amplius non possit. Interea pignus hoc et testimo- nium singularis meae erga vos observantiae sereno vultu excipite, ac spes meas surgentes ope vestra et auxilio sublevare non desinite. Sic vos et nobilissimas vestras familias sub novo Rege nostro florere sinat et incolumes diu diuque superesse Rex Regum Chri- stus Jesus, cujus summum erga nos amorem expressum hic legetis.

MARTINI OPITII SERMO DE PASSIONE CHRISTI.

SI dolores et cruciatus quos Iesus Christus Dei Filius et Deus ipse, Deus a se, Filius a Patre, Deus ante tempora, homo in tempore, propter nos et propter nostram salutem pati voluit, non magis studium devotionis et gratitudinem quam facundiae dexteritatem requirerent; non immerito me et imbecillitas ingenii, et ne me- diocris quidem in dicendo exercitatio a tam sublimi argumento

revocarent, praesertim cum tot ingentes animae, tot divini heroes, tot doctores et lumina Ecclesiae eruditam suam pietatem adeo hic exercuerint, ut religiosa magis invidia quam par eloquentiae felici- tas aemulis omnibus relicta sit. Sed cum inexhausti hujus amoris mysterium ubique humanam sapientiam, humilitatem nunquam rejiciat: nos cujus rei magnitudinem cogitationibus assequi non valemus, ejus ordinem grato animo considerabimus, et pro doctri- na reverentiam, piam contemplationem pro anxia verborum col- locatione ad Salvatoris nostri passionem adferemus. Altius autem ea repetenda est quam a cruce, quae terminus potius ejus quam summa dici debet: ita omnis vita Christi calamitas, miseria, pau- pertas et continua passio est. Deserit primo regium coeli solium et nondum natus exulat. Nascitur deinde in tugurio, reponitur in praesepe, cui se totum hoc universum debet. Ad infantem pecudes citius veniunt, quam ii propter quos venit. Mox qui in stabulo lachrymas, effundit in templo sanguinem. Infans adhuc reges et regum filios hostes habet. Docere vero cum incipit, quas non furias, quae probra, quem livorem in se non concitat? Monstrat coeli viam, et seductor audit; cognitionem Dei Deus ipse propagat, et spretor sa-[B1^b]crorum; docet pietatem, et blasphemus; annunciat pacem, et fax belli civilis; tollit peccata mundi, medetur insanis, et furiosus; ejicit Diabolos, et Diabolus vocatur; a quocunque tandem alios li- berat, illius insimulatur. Miracula miraculis cumulat: vertit aquam in vinum; subjugat ventos; suam famem domat, aliorum ut consu- lat; jubet panem sub dentibus crescere et plus quam totum super- esse; indurat undas et transit siccis pedibus; pisces ut vectigal pro se solvant, e profundo maris accersit; virentibus arboribus humorem exhaurit, aridis manibus eundem reddit; desperatae sanitatis unica voce restituit; coecis oculos, mutis linguas, surdis aures recludit; ac postquam coelum, terram et mare testes suae divinitatis addu- xit, inferos etiam aggreditur, et mortuos revocat in vitam, ne vivis solum prosit. Ubique se Dei filium, ubique Deum, ubique Messiam quem electa a tot seculis gens expectaverant probat. Ubique natu- ra rerum hoc ipsum testatur. Illi quid faciunt? Agnum immacula- tum cujus memoriam tandiu celebraverant, stellam ex Iacob quam Balaam praedicaverat, virgam Iessae quae radice abyssum terrae, vertice olympum occupat, Patrem populi sui plerique non nove- runt, quidam noverunt et dissimulant, plurimi vero ignominiis, probris, malis omnibus afficere, crucifigere malunt denique quam agnoscere. Post tam ingentes itaque calamitates et miserias, post moerorem, sitim, famem, aestum, frigus et exilium, unum adhuc restabat, ut moreretur. In cujus quidem ultimae passionis exaggerationem totius generis humani scelera, horror mortis, furor inferorum et potestates, gravissima aeterni Patris ira, et cruciatus quos nemo hominum solus, imo ne omnes quidem homines sustine- re potuissent, conspiraverunt. Tot ac tantis divinae justitiae poe- nis, quarum magnitudinem nullus dolor aequat, major est Salva- toris nostri amor erga nos et bonitas. Antequam ingreditur viam quam ire solus potest, qua constantia, fortitudine, perseverantia et quaecunque alia duris opposita virtus est, discipulis, quos a- [B2^a]mico nomine filiolos appellat, valedicit! Pedes etiam, quibus fugerunt postea, lavat. Comitem prius suum, deinde proditorem deplorat; quem ut labore quaerendi sublevet, spississima nocte iter facit, transit torrentem, in hortum precibus ante, nunc et oblationi suae destinatum quasi festinat. Commoratur ibi, labentibus in somnum discipulis, solus tanquam in carcere, stansque reus ad tribunal DEI, ac prae vehementia luctae ad ultimam perductus tristitiam et sanguinem exudans, mortem, quam tantopere formi- dat, tamen non refugit. Iudae artibus instructo, quas a se magi- stro non didicerat, et micantibus undique gladiis facibusque cincto occurrit; aurem servi a Petro abscissam manu, quam ingratus mox ligat, restituit; militibus captivo plus trepidantibus ultro se in- indulget, ac vinculorum molestiam inexuperabili patientia suffert. Socii eum secuti ut oves pastore abrepto dissipantur; Iohannes, qui e sancto pectore super quod in coena recubuerat infinita divinae gratiae mysteria perceperat, dilectissimus ille omnium, aquila in nubibus, vix non avolat; fortissimus Apostolorum, qui mori una volebat, jam nec ad judicem ire una potest; gelu et corpus trepi- dantis attentavit et animum, commoratur in vestibulo; ore, quo sa- lutis suae pignus non ita diu exceperat, salutem mundi ejurat, ac ne ostiariam quidem eamque non aspere percontantem tolerat. Itane, Petre, Christum, cum quo antea vigilare non poteras, cujus nunc etiam nomen profiteri non audes, ad mortem usque comitaberis? Iam discis, Domini tui passionem aemulos habere, pares non ha- bere; et si maxime posses, mori cum ipso pro omnibus moriente, non esset mori. Disce interim, et superbi a te, quam nihil hoc sit quod jactamus, quam laboret magnitudo humana, quam vanae sint vires mortalium absque illius ope, qui sine tua potest omnia. Stat itaque pontifex generis humani ante pontificem Caipham, a cujus socero Anna jam venerat, iturus mox ad Pilatum, ab illo ad Herodem, ab hoc rursus ad Pilatum: ut testimonium [B2^b] innocentiae, quod postea coelum, sol et terra reddet, nunc etiam et alii et ipsa judi- cum multitudo vel invitis extorqueat. Iudam delicti conscientia furentem totus mundus non capit; agnoscit se plus quam magi- strum prodidisse, reddit emptoribus pretium perfidiae, laqueo sce- leris sui eventum praevertit, et damnatum spiritum cum intestinis effundit. Uxor Pilati somnio solicitata maritum ab injusta damna- tione dehortatur. Ipse Pontius inspicit querelam, sentit leges in- sontem absolvere, invidiam accusare, et timens offensam plebis, optat etiam crimen dari posse: non invenit. Tentat itaque prius caetera omnia, donec tumultuantium pertinacia victus extrema etiam permittit. At scelestae factionis insania quid pejus, quid ma- gis nefarium? Quid tot vocibus improbis et vexationibus simile excogitari potest? Omnem orationem, omnem sensum excedunt, quae demens populus quasi timens ne quid relinquat, et ingeniosa crudelitate comminiscitur, et audacter perpetrat. Verissimum Dominum, veritatem ipsam, qui facinus nullum admisit, in cujus ore non inventus est dolus, testimoniis premunt et mendaciis. In- fimae sortis lixa Domino coeli et terrae malas pulsat. Vilissimi mortalium, terrae filii, infelices linguas convitio ejus exercent, oculos Solis justitiae velo petulanter obnubunt, faciem quam fluctus maris reveriti sunt purgamentis oris immundissimi asper- gunt, vestem candidam, quasi ita coacti innocentiam agnoscerent, humeris injiciunt, tacentem despiciunt, suggillant et irrident. Bar- rabam seditiosum et desperatissimum latronem ac similem sui odio insontis insontem faciunt; nemo denique non vapulantis in- juria veluti cibo se replet. Pilatus etiam postquam saevientium mi- nas nequicquam interpellasset, furere cum insanientibus cogitur, eumque, ne quid crudelius eveniat, tractat crudelissime. Caput, abyssum imperscrutabilis sapientiae, spinis sauciat, flagris ex more suae gentis coeleste latus exhaurit, artubus cruentis ejusdem coloris vestem per ludibrium applicat, si tam truci spectaculo im-[B3^a]placabilis rabiosorum iracundia detumescat. Ipse quasi agnus mansuetus qui portatur ad lanienam, adversus insultus canum ne loquitur quidem, labascens corpus excelso, inconcusso et regali animo fulcit, ac patienter quicquid nobis remisit excipit. Pontius itaque consumpto reliquarum omnium poenarum argumento, vibicibus, sputo et sanguine sordentem palam oculis omnium ostentat, et, Ecce, ait, homo. Quid ultra petitis, Iudaei, aut quid vultis? Quid sufficit iratis, si hoc non sufficit? Ecce homo, cujus a capillis usque ad ungues nulla pars corporis ignominia vacua est. Formae decus, coma sanguine est concreta, frons spinarum cica- tricibus scissa, facies sputi vestigiis inquinata, terga notis flagel- lorum variegata, labra colaphis tumentia, manus vinculorum sul- cis luridae, pedes marcidi aegre subsistunt, totum denique cor- pus unum est vulnus. Si populi scelera solus perpetrasset, satiari possetis poena quam videtis. Ecce iterum, ecce rex vester, Hebraei. Ecce homo, inquit. Sed his etiam apud obcoecatas coelesti dis- positione mentes nihil proficit. Perseverat furor, saeviunt proce- res cum plebe, et ut cruci vix adhuc spirans affigatur instant. Tot convitiis defatigatus aquam Romanus poscit, manus abluit, quia mentem non potest, tantaque rabie postulatum regem servili supplicio tradit. Nulla ergo fit mora. Ferale lignum, quod ipsi ne attingere quidem volebant, patientissimus Isaacus subit, victo- riae signum ut victorem decet humeris imponit, et crucem a qua mox feretur, fert ipse. Ne vero in via pereat, Simonem rure ve- nientem urbanorum factio ponderi cogit succedere, et attritum corpus in spem majoris saevitiae paulisper sublevare. Vincit tan- dem durum iter redemptor generis humani, et crucis onere, ac tota irae aeterni Patris mole pressus dirum Golgothae jugum ascendit. Solum sanie, ossibus, craniis ac putridis scelestorum reli- quiis sordet, et cadaverum numerus languentes gressus vix ad- mittit. Ut sic in area damnatorum trophaea absolutorum erigan- tur: ut ostendatur ipsum non pro Adae [B3^b] solum, sed totius mundi peccato mori. Acetum quoque hyssopo permixtum sitienti porrigunt, ut illud Prophetae fidem inveniat: Dederunt in cibo meo fel, cum sitirem potarunt me aceto. Quod ore vix dignatur: sed in- victa ac infatigabili fortitudine luctam aggreditur. Perforantur pedes, rumpuntur venae, diducuntur brachia, manus affiguntur, et maledicto ligno factus pro nobis maledictus erigitur. Specta nunc, anima mea, specta truculentissimam totius mundi tragoediam, eleva oculos, et relictis terrestrium quisquiliis tota in hunc actum, cujus tu quoque non leve argumentum es, veni: intuere crucem ad quam unusquisque nostrum suos quoque clavos adjecit. Ecce qui coelos inequitat, auxiliator tuus, et in magnificentia sua nubes: qui mensus est vola sua aquas, et coelos palmo aestimavit: qui com- prehendit tribus digitis pulverem terrae, et appendit montes in sta- tera, et colles in bilance: qui altitudines coelorum aequat, qui pro- fundior est inferis: qui ascendit super coelum coeli, ad orientem. Ecce scala Paradisi, quae Iacobo somnianti apparuit. Per quem claudi ibant, ejus pedes sunt perfossi, per quem surdi audiebant, ejus aures mille ludibriis sunt contaminatae, per quem coeci vide- bant, ejus oculi guttis a fronte manantibus caligant, qui totidem panibus totidem millia hominum paverat, qui mulierculae aquam petenti vitae aquam dederat, felle potatur et aceto, per quem mortui vivebant, ille jam morietur. Quid ultra faciendum erat vineae meae, clamat in cruce relictus ab hominibus, et propter ho- mines a Deo, quod non fecerim ei? Factus sum in derisum omni populo, canticum eorum tota die. Replevit me amaritudinibus, ine- briavit me absynthio, et fregit ad numerum dentes meos, cibavit me cinere. Quam corporis mei partem a tormentis immunem videtis? Caput spinis, manus et pedes clavis, facies colaphis et sputo, cae- tera omnia flagrorum vibicibus vulnerata sunt. Quis sensus cor- poris mei doloris est expers? An tactus? At flagrorum ictus et cla- vos sentio. An gustus? At felle et aceto me potaverunt. An olfac- tus? At in foetidissimo cadaverum et craniorum ole-[B4^a]to pendeo. An auditus? At probra blasphemantium et irridentium percipio. An visus? At matrem meam cum charissimo discipulo- rum lachrymari video et lugere. Quid est in quo homo pati po- test cujus ad me pars non pervenit? Amici? Illi me deseruerunt. Fama? Convitiis et calumniis lacerata est. Honor? Ludibrio fui omnibus. Facultates? Et vestibus spoliatus sum. Corpus? Sangui- nem pluo. Animus? Tristitia et moeror circumdedit me. Tali sermone Christus omnem populum suum affatur, non Hierosoly- mitanos tantum. Ad quorum urbem sine causa non patitur. Prae- dictum enim erat a Davide: Deus rex noster ante saecula operatus est salutem in medio terrae. Nihil hic fit temere. Arbori affixus est: ut quicquid in ea Adam perdiderat, rursum inveniat. Pendet sub coelo: Oportet exaltari filium hominis, ut et aerem sanctificet, qui sanctificabat terram in qua vivebat. Hac dextra illac sinistra ex- pansa est: ista species extremi judicii imago est. Crux est in qua pendet: non minus cathedra est, non minus et tribunal. Inter scelestos positus est: ut unum servet; qui ex reo martyr fit, et dolores, tanquam in alieno corpore pateretur, constanter suffert. Iuvenis adhuc patitur: eo magis dilectionem suam nobis commen- dat, cujus in ipsa morte expressa videmus signa. Falsus reus veros absolvit, et pro iis etiam intercedit; Mariae prope crucem stanti pectus quod Christum tulerat lachrymae invadunt, et gemitus suspiriis suffocati animam paene submovent. Incerta est qua ocu- los vertat. In terram respicit? Respersa est suo sanguine. Sursum? Videt laceros filii artus quos pepererat. Crederes ipso patiente tri- stiorem. Et hanc erigit, ac Iohannem in solatium viduitatis sibi adoptat. Cruciario Paradisum promittit, et ne in ipsa morte qui- dem otiosus est. Donec tandem sanctissimam animam Patri com- mendans expirat. Cui spectaculo neque Sol interesse potest, sed Iudaeis se negat; ut careant Sole qui datorem Solis et stellarum injuste supprimunt, ut coeci fiant oculis, qui coeci sunt corde. Densissimae itaque tenebrae [B4^b] diem adimunt, omne coelum se aufert: sequi cuperet tellus quoque, nisi negaretur. Tremit ergo sedibus suis emota et subsultat: rupes dissiliunt, gemunt colles, hiant petrae, velum templi scinditur, monimenta defunctorum patent, ipsi egrediuntur, omnia denique creatorem suum faten- tur. Sic humanitate moriente fortior omnibus viventibus est divi- nitas. Pendet Christus in cruce, et commovet omnia; tremit in ligno, et universum orbem terrarum concutit; moritur, et mor- tuos resuscitat. Dum templum quassat, summum sacerdotem, dum velum frangit, abrogatorem ceremoniarum, dum tonitrua emittit, totius mundi regem, dum sepulchra reserat, dominum vi- ventium et mortuorum se ostendit. Relictus est a Deo, non sepa- ratus. Relictus, quia poena quam suffert magna est, non culpa: ca- ret enim omni culpa; quiescit ergo divinitas. Non separatus, quia separari a Deo non potest, qui Deus ipse est et unum cum Patre. Moritur ut homo, operatur ut Deus. Moritur in carne, non cum carne, nam ut Deus major est omni carne. Vere anima corpus relin- quit, vere moritur Christus, sed non totus. Verbum enim, quod in principio erat, quod apud Deum erat, quod Deus erat, animae et corpori manet unitum. Sic etiam mortuus homo permanet: vin- culo personae, non confusione substantiae. Moritur humanitas, hoc indulget divinitas. Nemo, inquit ipse, tollit animam meam a me, sed ego pono eam a me ipso. Potestatem habeo ponendi eam, et potestatem habeo rursus sumendi eam. Moritur, ideo homo; moritur sponte, ideo Deus est. Ut Deus facit quod vult: nam Deus esse non potest, qui facit quod non vult, aut patitur quod alius vult. Ut ho- mo facit, quod Deus vult. Plura dicam: Moritur et Deus, sed non di- vinitas: quia moritur qui Deus et homo est. Deus de Patre sine matre, homo de matre sine patre. De patre principium vitae, de matre finis mortis. De Patre alius, de matre alius: per discretionem substantiae, non per unitatem personae. De patre Deus, de matre homo: de patre et matre unus [C1^a] Christus, una persona. Sicut enim in Trinitate tres sunt personae in una natura, ita in Christo duae sunt naturae in una persona: divinitas apud humanitatem, ut pati possit; humanitas apud divinitatem, ut resurgere possit. Ambo unus, ambo in uno, ambo idem. Hic est, o Iudaei, quem contumeliis, verberibus, malis omnibus affecistis, quem proterve occidistis. Verbum aeterni Patris, qui ab initio vobiscum locutus est, et suavissima voce sua ubique vobis adfuit. Qui primis paren- tibus Diabolo jam promissis ex infinita misericordia se ipsum promisit. Qui totam Ecclesiam uni arcae inclusam inter medios irati maris fluctus reservavit. Qui salutare illud foedus cum Noa pepigit, quod confirmavit Abrahamo patri credentium, quod pro- bavit patri benedictionis Isaaco, quod in Iacobo patre vestro, et patre gentium Esau, cujus surculus loco vestri insertus est, mani- feste ostendit. Hic est, o Iudaei, cujus adventus signum unusquis- que vestrum corpori suo incisum circumtulit, qui flumina suspen- dit ut transiretis, libertatis vestrae ex durissima servitute assertor, perpetuus itineris per solitudines et deserta comes, petra cujus aquam bibistis, panis qui de coelo lapsus vos enutrivit. Hic est qui judices vobis constituit et reges, qui filium Isai coronavit, qui post longam captivitatis Babylonicae miseriam vos manumisit, qui Es- drae ac Nehemiae consilio sacra vestra et urbem restauravit, qui eximiis pulcherrimae Estherae dotibus nutantem rempublicam fulcivit; cujus praesentiam suspiriis et precibus noctu diuque in- desinenter flagitastis. Venit tandem, assumpsit carnem in ventre virginis, qui regnat ab aeterno in sinu patris: factus est quod vos estis, qui est quod Deus est. In propria venit, neque recipistis eum. Accepistis ab eo omnia, et omnia ipsi denegastis. Sanavit vos, vulnerastis ipsum. Sustulit jugum legis, contra leges ipsum sustu- listis. Via est, et non secuti estis. Veritas est, et mendaciis eum suppressistis. Vita est, et vita ipsum spoliastis. Factus est vobis in lapidem offensionis et petram scandali. Caeterum conversio-[C1^b] nem animorum et rerum omnium post mortem vide. Astant cruci cum centurione milites, homines armis innutriti, flecti difficiles, et quod magis est, religionis Iudaicae prorsus fortassis ignari. Vident coelum tristari, terram tremere, petras frangi, totam denique naturam, velut in antiquum chaos rediret, horrendo im- petu collidi. Audiunt elatiorem morientis vocem quam alterius viventis. Agnoscunt inique occisum esse, cum quo Sol etiam occi- disset. Parcunt itaque mortuo, qui vivo non pepercerant, nisi quod unus eorum lancea divinum latus pertemtat. Cujus ipsa protervi- tate ad salutem nostram Deus utitur. Ex hoc enim vulnere fons vitae emanat. Iudaei partim moesti partim attoniti, quaqua se vertunt, flagitii sui accusatores inveniunt. Pars urbem ad mactan- dum agnum (vilem hostiam post mactatum Salvatorem mundi) petunt: hic inter mortuos ambulant. Pars ad templum ruit: hic ruptum tapetem et prodita sacrorum arcana inveniunt: non obscu- rum desolationis suae argumentum. Nobilis senator Iosephus, ti- midus ante et animo fractus, sumit confidentiam corpusque de- functi petit. Nicodemus, qui Christum convenire vix noctu ausus fuerat, palam eum sepulturae nunc mandat. Imbecillior sexus, ne nihil non mutetur, paene ipsis viris apparet fortior. Praesentes speculatae erant omnia, decedentis clamorem exceperant; jam ad conditorium sequuntur, ac praeclarum devotionis et constantiae exemplum praebent; aromata etiam ac unguenta religiosa liberali- tate mercantur; impendio sumptuum exiguo magno pietatis lucro. Longe illis beatiores, quae pro myrrha et aloe, hoc est poenitentia et conversione, totos census luxuriae suae instrumentis lancinant; pro bona fama, vero castitatis unguento, medicamentis venenatam cutem inficiunt; pro sindone, hoc est, mente pura qua Iesum suum involvere debebant, vestium elegantiam, quae vermium opera et fiunt et pereunt, ostentant. Sepelitur itaque Christus: ut mortis veritas constet. In horto: ut locus perditionis fiat locus salutis. [C2^a] In alieno conditorio: quia pro aliena morte mortuus est. In recenti: ut doceamur, nos quoque per mortem ejus innovari. Lapis ostio sepulchri advolvitur, nos etiam praeter Iesum nihil in ani-mum admittamus. Corpus putredine non corrumpitur: sic virtu- tis divinae praestantia declaratur. Caro in terra, anima in coelo, divinitas utrobique est. Porro qui patientiam Christi et toleran- tiam in passione cum horrore et admiratione aspeximus, nunc in resurrectione fortitudinem ejusdem longe maximam nullo verbo- rum conatu exprimere valemus. Qui non aperuit os suum et ut ovis ad mactationem ductus est, omnipotenti dextera vincula sepul- chri frangit, et amplissime triumphat. Evasit Diabolum: est enim semen mulieris quod caput serpentis conterere debebat. Evasit mortem: est enim vita per quam vivimus. Evasit vigiles: sic qui venerant ut resurrectionem impedirent, eandem coguntur fateri. Salve leo de tribu Iuda. Salve victor invictissime. Salve primitiae dormientium. Salve salus nostra, qui discerpsisti chirographum quod contra nos erat, qui potentiam inferorum, Diabolum ac mor- tem conculcasti et pedibus tuis omnia subjecisti, Spes nostra et caput credentium. Cujus membra quod et nos singulari misericor- dia esse voluisti, gratias agimus tibi, o Iesu, quascunque humanae cogitationes possunt suscipere; et rogamus, Spiritu sancto tuo, sine quo nihil possumus, mentes nostras velis illustrare, ut acerbissi- mam passionem tuam et gloriosam resurrectionem intimo cum ar- dore contemplemur, ut pati tecum discamus pariter, et a morte peccati resurgere. Trahe nos post te. Accende in cordibus nostris ignem amoris tui, et concede nobis oculos fidei, ut, deposita inutili humanae eruditionis opinione, quaeramus te ubi inveniris, neque coecae rationi nimium fidamus. Da ut relictis vitae ineptiis vul- neribus tuis nos insinuemus, et sanguine tuo pretiosissimo pasca- mur. Caeterum quandoquidem infelici hoc saeculo hostes veritatis nutantem religionis cymbam omnibus modis petunt, et [C2^b] nihil linquunt inausum, da ut propter nominis tui gloriam sublimi ani- mo insultibus eorum resistamus. Exere fortem manum tuam, erue nos afflictos, et vindica qui tanta protervitate genti tuae in- sidiantur. Confunde rabiosas maledicorum linguas, quorum viru- lentia, proh dolor! eo prorupit, ut electam tibi Ecclesiam sedem Antichristi, mitissimum tuum jugum jugum intolerabile, jugum Diaboli petulanter appellent. Retunde impia seditiosorum consilia, qui omnibus modis hoc agunt, ut causam nostram et tuam mundo reddant exosam. Conserva credentes, firma debiles, adduc errantes, et pacem post tantas calamitates redde. Custodi piissimum Regem nostrum, et muneri quod ei dedisti adde perpetuitatem. Floreat inclyta domus Palatina. Vigeat charissima nostra Silesia. Ac quia nunc optata veris amoenitas totum orbem quasi renovat, da ut nos etiam veteres naevos exuamus, vitamque nostram seria casti- gatione renovemus. Et ne talentum quod nobis credidisti aut otio defodiamus, aut in vetitos vel steriles usus convertamus, gu- berna actiones nostras et studia, ut ad laudem tuam, reipublicae commodum, honorem patriae et salutem nostram unice dirigan- tur. Denique praesta, ut animae et corpora nostra, vasa gratiae et misericordiae tuae, casta et incorrupta conserventur, donec tu eadem ista carne nostra, quae ad dexteram patris supra coelos coelorum sublata est, redibis, et nos cum omnibus electis ex misero hoc curarum et mortalitatis theatro transferes in coeleste domicilium, qui cum Patre et Spiritu sancto es et eras et eris in Saecula. Amen.