Strenarum Libellus

8°: A; unpaginiert. Exemplar: Breslau (4 E 515/1 =) 355 062

Gliederung: A1^a Titel; A1^b in demselben Rahmen wie auf A1^a Cunrads Widmung; A2^a unter doppelter Zierleiste die Widmung an Sänftleben; A3^a unter derselben doppelten Zierleiste wie auf A2^a JESU CHRISTO | IMMANUELI | Saluti Viventium. An- schließend die übrigen Gedichte bis A8^a; Bl. A8^b leer.

Titel, Cunrads Distichon, Widmung an Senftleben sowie alle Überschriften in Antiqua; die Gedichte selbst in Kursive. Horizon- tale Striche von etwa 79 mm trennen die einzelnen Gedichte von- einander, außer wo Gedicht- und Seitenabschluß zusammenfallen. Der Anfangsbuchstabe jedes Gedichts ist zwei Zeilen hoch. Größe des Satzspiegels 132 × 79 mm.

Das Manuskript dieser ersten selbständigen Veröffentlichung von Opitz entstand gegen Ende 1615, aber vor dem 31. Januar 1616; der Druck muß kurz nach Jahresanfang 1616 stattgefunden haben. Weil Bunzlau, damals ein Städtchen von etwas über 2000 Einwohnern, keine Druckerei besaß, wurde er in Görlitz herge-

[Druckausgabe S. 14]

stellt. Dort druckte seit 1565 Ambrosius Fritsch, bei dessen Tode 1593 das Geschäft auf den Schwiegersohn Johannes Rhamba(u) übergegangen war.

MARTINO OPITIOJuveni Literatis〈sim〉o.

Musa, Minerva, Crisis, sibi te legere ministrum:
Fungare officio fac bene, Phoebus eris.

[A1^a]

Titel; siehe Einleitung.

[A1^b]

Caspar Cunradus Phil. et Med. D. Breslae.

IX. IXbr. A. C. M D cXV.

[A2^a]

V. A. VALENTINOSANFTLEBENS. P. D.

QUantum eo nomine, Vir Amplissime, me efferam, quod in hac vestra republica natus et educatus sim, dici non potest: quando et laus ipsius infantiam mei sermonis fugit, et beneficia quae ex ea

[Druckausgabe S. 15]

hausi, cum huc nihil quam prolixum ac inexhaustum amorem afferre possim, meipsum excedunt. Inter caetera autem eum diem maxime memoria extendo, quo te praeceptore primum usus sum. Tu cum videbas me Latinitatis avidum, pudicam orationem et naturali pulcritudine exurgentem puero induisti. De aliis non dico, ne veritatis verba adulationis putes. Quam incredibili vero gau-[A2^b]dio me ista afficiunt, tam aeterna tristitia damnat rerum mearum tenuitas, quae tuis beneficiis nunquam superesse poterit. In ostentationem tamen doloris, et ut scias quantum te colam, compendiariam gratiae inveni haec ingenii ἐξ ὐπογυ ́ου σχέδια σϑένοντα, et nec stanti nec sedenti elapsa. Credendum tamen, fore aliquantivis precii, quia tibi sunt consecrata. Sunt praeterea joci in fine, quibus nequicquam offensae periculum est. Viro enim οὐκ ἀναφϱοδίτῳ commisi, et venustas citra obscoeni- tatem nullibi exulat. Vale φτλόπαϱις, et vive. Boleslaviae Sil. Anno M D cXVI. extremo Jan.

[.1]
[A3^a]

JESU CHRISTO
IMMANUELI
Saluti Viventium.

DUm Cauri ac miseri Boreae gemitus spirantes
Tristia sub brumae frigoris egelida
Eructant rigidas glaciali murmure crustas,
Aeraque infestis spiritibus feriunt,
5 Tunc miserabilibus languescunt mortibus omnes
Fontes et montes et nemora et silvae.
Sed quando molli se verna nitela susurro
Exerit, et dulces jam renovant Zephyri,
Ingeminant blandos formosa prata cachinnos,
10 Et totus mundi circulus una rosa est,
Et pecus emissum late detondet eburnis
Falcibus arguti graminis ambrosiam,
Pastores ovibus juncti palantibus, antro
Pana omnes, omnes Pana venire fremunt.

[Druckausgabe S. 16]

15 Pan venit, atque feras ovibus defendit, amore
Longo irretitus languiduli pecoris.
Iam caput auricomum maturius extulit Eos,
Solans diffusis obvia tempe oculis,
Musaeisque avium junctim pendentia ramis
20 Collegia aetherio carmine luxuriant,

[A3^b]

Pan venit, et laetum mundo meditatur amictum,
Pan venit, et campos conficit Elysios.
Sic nos damnati tenebris te, Jesule, vento,
Lecta tibi vernis turba beamur agris.

[.2]
GEORGIO TIEFFENBACH
Viro Consulari.

TIeffenbachiades, patrii fons aureus agri,
In quo foeta situ terra Bolesla rigat,
Et Sais, et Charites, Paphie, Lepor, Hora, Venustas,
Et Themis, et Themidis Cypris alumna lavant,
5 Iustum in nescio quo dicunt mersisse profundo,
Hactenus ut nemo quiverit eximere:
In te deposuit justi alma potentia fontem,
Repperit in rivis patria nostra tuis.

[.3]
ELIAE NAMSLERO
Viro itidem Consulari.

NAmslere, o patrii rector sublimis Olympi,
Te pueri tenuis vivere charta jubet,
Quippe in te solo conjunctim vivimus uno,
Nostraque, magne pater, vertimus ora tuis.

[Druckausgabe S. 17]

5 Te jussore olim dextrum traduximus aevum,
Fata velint sub te patria ducat idem.

[A4^a]

Vive precor, longumque tuis constare memento,
Publica quo melius res superesse queat.
Auguror, excesso te patria dilabetur,
10 Nec nobis etiam nota, nec ipsa sibi.
Sed taceo laudem, si te non ullus adulor,
Libertasque animum vindicat una meum,
Hoc fateor tantum: Patriae Namslerus amore
Cunctis plus, solus quam sibi quisque facit.

[.4]
MARTINO NUSSLERO
Theologo incomparabili.

NÜsslere, in cujus summas facundia laudes
Cessit et ingentis verba tremenda Dei,
Qualia credibile est sancto livore furentem
Ad Grajas Paulum saepe dedisse fores,
5 Cum mendax tellus, scelerum vexata ruinis,
Nesciret verae relligionis opus,
Sanctaque canities, nec cuivis pervia virtus,
Non effusa jocis, nec rigida illa tamen,
Sed majestatis blando suffusa sereno,
10 Dulciaque arridens pectoris altus honor,
Lambere laurigeros quid me mirare corymbos,
Et Famae, strenae nomine, vela sequi?
Non memini nymphas me sollicitasse pudicas:
Propter te id cessit turba novena mihi.

[Druckausgabe S. 18]

[.5]
GEORGIO COBERO
felicissimo Archiatro.

CObere, Aesclepi mens et sapientia Coi,
Ac Podaliraeo multum adamate deo,
Quicquid id est tandem, quo vos mortalibus aegris,
Ignoto credo carmine, fertis opem,
5 Divinum est, ac divina se prodit ab arte,
Et medicum natos hic furor unus agit.
Felicem patriam, cui numina maxima divum
Tantum sufficiunt, urbis amore, deum.

[A4^b]

[.6]
VALENTINO SANFTLEBEN
Praetoriae ac Rectoriae dignitatis viro.

SAnftlebi, patriae spes admiranda Boleslae,
Cui faciles dixit Gratia docta sales,
Ac Themis indomitis linguae impluit aurea nimbis,
Et Tulli grandes te jubet ire vias,
5 Ut tua tam rigidum facundia nota sub aevum
Se quoque nectareis vincere discat aquis,
Dum sese in se ambit lustrator circulus anni,
Bifrontisque citas incipit ire vias,
Dum decet alternas donorum mittere sortes,
10 Donaque fautori dat sua quisque suo:

[A5^a]

Num tibi, quae mea sunt, mentis deposcis honores?
Hos dudum, Deus hoc scit, dare jussit amor.
Heroone jubes metra plena animare cothurno?
Vix misera in vestros sufficiunt titulos.
15 Nil superat nisi vota, at et hic quoque nulla supersunt,
Pro patria in te hoc consum〈p〉simus omne mea.

[Druckausgabe S. 19]

[.7]
DAVIDI PREIBISIO
integerrimo Senatori.

OPtime Preibisi, quem nati amplector honore,
(Sanguis amorque meum te facit esse patrem)
Cum tam sinceri et recti sis pectoris unus,
Ut te istoc alii nomine mille probent,
5 Integritas etiam mihi fato cesserit illa,
Qua sola jure glorior esse bonus:
Candide agam tecum, quales nos esse jubemur,
Et candor quales insitus esse facit:
Tu majora tua cum simplicitate severa
10 Praestas, quam cunctis lyncea turba dolis.

[.8]
CHRISTOPHORO STOEBERKEYL
a Judiciis aulicis.

SToeberkeyliades, quis dis autoribus ipsis
Suppressae patriae te superesse neget?

[A5^b]

Tu vixisti aliquot per lustra subactus in aulae,
Undique queis turget irrequieta, dolis.
5 Civiles etiam novisti ex ordine causas,
Nostras praeterea res bene fidus amas,
Hinc patriae, hinc aulae pote consuluisse labori,
Sit precor illa actis sarta, sit ista tuis.

[Druckausgabe S. 20]

[.9]
JOANNI SEILERO
Syndico eruditissimo.

VIve o jus Iuris, vive Astreae acer ocelle,
Vive, et te longi temporis inde rotis
Annuit annosi antidea annuus annulus anni,
Et te pro patriae vivere amore jubet.
5 Deflemus patremque tuum, patrisque guberna,
Mors ejus vitae meta sit una tuae.

[.10]
MELCHIORI POEPLERO
Collegae Theologo.

THeologae, Pöplere meus, fax praevia Suadae,
Quem Dominus sanctas efficit ire vias,
Vellem equidem venti coelestis janitor anni
Me faceret dignis te celebrare modis,
5 Dum Salvatoris natalia laeta recentas,
Cuninaeque moves pendula clostra Deae:

[A6^a]

Sed quanto, quem tu cantas, te est altior unus,
Tanto ego, qui te isto carmine laudo, minor.

[.11]
MATTHAEO WIELANDO
Theologo pientissimo.

SAepe pias miror, Wielande polite, loquelas,
Cum tibi ter sancto nomine rostra fremunt,

[Druckausgabe S. 21]

Plenus ab ingenti lymphatus numinis aura
Insolito doctos fundis ab ore sonos.
5 Christo colloqueris, Triadisque in laudibus haeres,
Praesentem tibi tu conficis ipse polum.

[.12]
ZACHARIAE SCHUBERTO
Literatissimo Scholarchae.

SChuberte, Aonidum dulcissime alumne Dearum,
Cui Veneres puro nectaris imbre fluunt,
Audi me, probro tibi me nisi duxeris, in te
Eque tuo liquido pectore nosce meum;
5 Intra me vivo mihi, Musas lenio Musis,
Sum patriae, cunctis velle deesse nego,
Fido Deo, peregris nemo tero tempora curis,
Sum simplex, scio me temnere, mitto dolos.
Sperno, si invidiae me, ut fit, livore lacessunt:
10 Se penetrant mores in mea corda tui.

[.13]
[A6^b]

NICOLAO FROBENIO
civi doctissimo.

FRobeni, Phoebi non inficiande satelles,
Cui medicas junxit certa Hygieia manus,
Dum lapso ambiguo venit anni tempore limes,
Et redeundo perit, et pereundo redit,
5 Claude oculosque auresque, animum exere carmen in
istud.
Pauca cano metri pondere, multa precor.

[Druckausgabe S. 22]

[.14]
CHRISTOPHORO BUCHWELDERO
viro optimo.

BUchweldere, animi cui laeta modestia mentem
Finxit et antiquae simplicitatis amor,
Nescio quo prono puer in te corde ferebar,
Prae reliquisque mihi charior unus eras.
5 Hoc memini, quoties sancti aurea flumina Tulli,
Poenique indomito verba lepore dabas,
Protenus influere ad penitas dictata medullas
Et stillare meros ambrosiae latices.
Hinc te mirandis arsi, pater optime, flammis,
10 Et tuus hoc fixus pectore vivit amor.
Quod si tu simili me, ceu credo, uris amore,
Certe res serae Posteritatis eris.

[.15]
[A7^a]

MARTINO OPITIO
Medicinae Candidato.

AMbitio nullum te prodiga vexat, Opiti,
Transversumque alio pompa supina rapit,
Cum tamen in medicis possis praestare teipsum,
Atque etiam Cois cernere Marte viris.

[Druckausgabe S. 23]

5 Sensi ego, cum tristi quondam languore jacebam
Et sanis privus viribus atque mei:
Tu certis miscens praestantia pharmaca rebus,
Reddebas me omnem viribus atque mihi.
Virtuti hoc omni sacrum et solenne videmus,
10 Quam nosti tacito velle tremore coli.

[.16]
GEORGIO SEVERO
Cantori benemerentissimo.

DOcte Severe, anima ac nostri vox persona templi
Et tuba laudati dulcicanora Dei,
Si praeceptori meritas cui debeo grates,
Id debere etiam me reor omne tibi.
5 Quo, non ingenii defectu, at mente petulca
Flectebam, atque sui prodigus ibat amor.
Tu benefacta probare, et non facienda negare,
Immiscens verbis dicta severa bonis,
Quod si, ceu fateor, me ais edocuisse, probabis
10 Ingenium nostrum, vestrum ego judicium.

[.17]
[A7^b]

CASPARI BERGMANO
Paedagogiarchae solertissimo.

DIgnus eras meliore loco, Bergmane, sed istud
Seu forsan livor seu tibi Fata negant,
Macte tamen teneram solitum formare juventam,
Quodque facis, nostras perge beare domos.
5 Sic quos in sese ad majora evexit honorum,
Debebunt patriae, sed patria ipsa tibi.

[Druckausgabe S. 24]

[.18]
MARTINO TSCHERNINGO
praeceptori charissimo.

TScherninge, e cujus ductu, ut scis, primitus hausi,
Quicquid in infantum corda cadit bibula,
Saepe tuos mecum admirans perpendo labores,
Qua celeri ingenium duxeris arte meum,
5 Seu tuus iste labor, nostra aut solertia causa est,
Ut labor iste tuus causa, ut et ipsa mea est,
Quicquid sit, pro quo meritum tibi nota supellex
Non dare quit, pietas nostra dat una tibi.

[.19]
EROTOPAEGNIUM SCHEDIASTICUM.

MIror Virgilium dulces neglexe puellas,
Fors conscium sibi male,

[A8^a]

Et lusus tacitae metuentem probraque noctis,
Quod recte et ordine evenit.
5 Non ita ego, mea lux, desuetus vivo Diones,
Aversus ut te negligam:
Sed dare non habeo, nec tu tibi munera poscis:
Animamque meque dedico.
Ut dem ego me tibi, tu mihi te dato, ita elanguentes
10 Tenacibusque brachiis
Immistoque levi nexu jungentur amores
In meque teque ad invicem.
Ut dare possim animam, cedo ebria rore labella,
Melissa nostra, caelico,

[Druckausgabe S. 25]

15 Sic animae haerentes roseo argutabimur ore,
Violento amoris pervio,
Altera rursus, et altera, et altera, et altera rursus
Adblandientes savia,
Donec reclines ad languidulas convalles
20 Anima cadamus implice.
Tunc licet evulgent gratas me ferre puellis
Strenas venustis nescium.

[.20]
De hoc carmine.

Ante elegos scripsisti, hic jambica: virgo recenti,
Si nescis, plane est excipienda modo.

[.21]
LECTORI.

Non sine te finem, Lector doctissime, quaeram,
O sine te nequeat finis adesse mihi!

Zitierempfehlung:

Martin Opitz, Strenarum Libellus, in: Hybridedition der deutschsprachigen Werke des Martin Opitz. Band I, hg. von der Herzog August Bibliothek Wolfenbüttel, 2018ff. URL: https://opitz.hab.de/edition/band-i/i_06/ (abgerufen am: )

Zitierempfehlung der Druckausgabe:

Martin Opitz, Strenarum Libellus, in: George Schulz-Behrend und (Hrsg.), Band I

Strenarum Libellus